تشخیص دانش‌بنیانی ویروس‌ها؛ از کرونا و هاری تا آبله میمونی و تب دنگی

به گزارش مجله خبری نگار، بعد از اتمام اپیدمی کرونا، شاهد بروز ویروس آبله میمونی و تب دنگی در روز‌های اخیر هستیم. از طرفی به دلیل افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد در سطح شهرها، بیماری هاری نیز به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. برای تشخیص این ویروس‌ها نیاز به تجهیزات دقیقی است که تا قبل از کرونا فقط وارد می‌شد و خطای بالایی داشت؛ ضمن این که در شرایط بحرانی واردات چنین محصولاتی دشوارتر است. یک شرکت دانش‌بنیان در اپیدمی کرونا، سوآب نمونه‌گیری تولید کرد که این محصول قابلیت تشخیص همه ویروس‌ها را با دقت بالا دارد.

این شرکت در زمینه تجهیزات پزشکی فعال است و از جمله محصولات آن سوآب‌های نمونه‌برداری و انتقال نمونه است. از سوآب‌های آزمایشگاهی برای نمونه‌برداری و تشخیص بیماری‌های میکروبی و عفونی در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. 

عاطفه علی پور، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت: به دنبال طرح جذب نیرو‌های خارج بنیاد ملی نخبگان در سال ۹۶ به ایران آمدم و یک سال به عنوان طرح مشترک، طرحی را به عنوان پسادکترا در ایران گذراندم و عضو بنیاد ملی نخبگان و بعد‌ها هم جذب سیستم آموزشی شدم.

علی‌پور عنوان کرد: با توجه به این که نیاز در رشته‌های بیوتیک در ایران زیاد بود این شرکت مرتبط با رشته خودمان را سال ۹۶ تأسیس کردیم. چند نمونه وسایل آزمایشگاهی و مواد را با خود به ایران آوردم که در این شرکت مهندسی معکوس کنیم. بعد به دنبال تولید محصولی بودیم که نیاز کشور بوده و تقاضای آن زیاد باشد. اواخر سال ۹۸ که اپیدمی کرونا شروع شد، در این شرکت تولید مواد بهداشتی و ضدعفونی‌کننده‌ها را داشتیم و زمانی که دیدیم نیاز کشور ضدعفونی‌کننده‌های الکلی است میزان الکل آن را بالا برده و تبدیل به محصول مطابق با نیاز کشور کردیم.

تولید سوآب نمونه‌گیری کرونا

این فعال فناور اظهار کرد: سال ۹۹ نیاز کشور در کیت‌ها و سوآب‌های نمونه‌گیری زیاد شده بود. هم‌زمان روی چند کیت و سوآب‌های نمونه‌گیری حلقی و بینی تحقیق انجام دادیم. اول روی پایه‌های فلزی بود؛ بعد روی پلیمر رفتیم و هر دو مدل حلقی و بینی را داشتیم که مدل نازک‌تر آن برای بینی بود.

وی افزود: به دلیل تولید این سوآب نمونه‌گیری، آذر ۹۹ جزو یکی از چهار طرح ملی برتر کشور شدیم. اولین شرکتی بودیم که این محصول را تولید کردیم و مقیاس را نیز بالا بردیم. در آن زمان معاونت علمی از ما تقدیر کرد و هیئت امنای ارزی از ما در مقیاس وسیعی خریداری کرد. در کنار این که این محصول وارد می‌شد، جلوی واردات زیاد آن را گرفتند و به میزان کمتری وارد می‌شد.

علی‌پور عنوان کرد: ما عملا نیاز کشور را در این زمینه مرتفع کردیم؛ البته به صورت کم و مقطعی نیز وارد می‌شد، اما در سطح کلان این محصول از ما خریداری می‌شد. سال‌های بعد شرکت‌های تولیدی داخلی نیز این محصول را در مقیاس کم تولید کردند.

ارزآوری چندین میلیارد دلاری برای کشور با این محصول دانش‌بنیان

این فعال فناور اظهار کرد: ما به میزان خیلی زیاد ارزآوری برای کشور داشتیم، زیرا در آن مقطع هیچ شرکت ایرانی این محصول را تولید نمی‌کرد و تمام آن وارداتی بود. ما با قیمت یک چهارم نمونه وارداتی تولید می‌کردیم و بعد از این که تولید ما افزایش یافت، باز قیمت به نصف قبلی کاهش پیدا کرد. برای نمونه‌گیری، میلیون‌ها عدد از این سوآب لازم بود. در این حجم درصدی که از ارزبری جلوگیری کرده خیلی زیاد و در مقیاس چندین میلیارد دلار بوده است.

کاهش قابل توجه درصد خطا با سوآب نمونه‌گیری ایرانی

علی‌پور عنوان کرد: ما با تحقیق و توسعه و طی سلسله مراحلی مدل جدیدتر محصول را تولید کردیم. از پایه فلزی به پایه پلیمری آمدیم. برای مدل بینی باید قطر سوآب خیلی کم باشد و فردی که نمونه‌گیری انجام دهد بتواند آن را به داخل سینوس‌های بینی منتقل کند و پلیمر‌های روی آن بتواند آن ویروس را نگه داشته و به محیط کشت منتقل کند. 

وی افزود: خیلی از سوآب‌های نمونه‌گیر وارداتی، بخش انتهایی آن به صورت پنبه و گوش‌پاک‌کنی است. اگر جاذب مثل پنبه باشد، حتی اگر فرد بیمار هم باشد در نمونه‌گیری خطا می‌دهد، چون ویروس را از بین می‌برد و قدرت نگهداری ندارد، اما سوآب‌های تولیدی ما (دو مدل بینی و حلقی) که در کشور‌های پیشرفته هم از این نوع استفاده می‌شود، درصد خطای خیلی کمی دارد تا جایی که اگر فرد به میزان خیلی کم هم به ویروس کرونا آلوده بود، نشان می‌داد، زیرا ویروس را حفظ می‌کرد و در تست پی سی آر نشان می‌داد که فرد بیمار است یا خیر.

کاربرد‌های غیرکرونایی این محصول دانش‌بنیان

علی‌پور در مورد سایر کاربرد‌های این محصول نیز گفت: این سوآب پرکاربرد است و همه ویروس‌ها را می‌تواند نمونه‌گیری کند و نیاز به تغییر خاصی دارد، زیرا می‌تواند حمل کننده همه ویروس‌ها باشد. حتی می‌توانیم تغییراتی انجام دهیم و تست‌های پاپ اسمیر هم که اکثرا وارداتی هستند را با این محصول انجام دهیم.

وی افزود: این محصول بهترین نمونه گیر در دسترس است و قابلیت این را دارد که با تغییر کوچک در اندازه یا شکل سوآب استفاده‌های مختلف از آن شود. مثل تست پاپ اسمیر زنان یا نمونه گیری برای آبله میمونی. برای تب دنگی هم اگر بخواهند نمونه‌گیری کنند از همین سوآب‌ها لازم است یا هر نمونه‌ای که بخواهند از بافت بگیرند، مثل ویروس هاری می‌توان از این محصول استفاده کرد.

مزیت نسبت به محصول وارداتی

این فعال فناور مزیت محصول ساخت این شرکت را نسبت به نمونه وارداتی این‌طور توضیح داد: در مورد محصولات وارداتی، شرایط نگهداری، حمل، استریل بودن و ... خیلی مشخص نیست. ضمن این که در شرایط بحرانی برای استفاده سریع از چنین تجهیزاتی تست‌های زیادی نیز گرفته نمی‌شود. وقتی محصول در داخل تولید می‌شود سریعتر در دسترس است. از طرفی دقت این محصول داخلی بسیار بالاتر از محصولات وارداتی است.

وی افزود: محصول وارداتی ارز پایین و نیمایی می‌گرفت و با قیمت بالا فروخته می‌شد. ضمن این که در آن شرایط کرونا که همه چیز خوابیده بود این که شرکتی بخواهد کار کند و یک سری نیرو جذب کرده و تولید ملی را بالا ببرد، یک تیر و چند نشان بود.

دریافت نشان ساخت ایران

علی‌پور در پایان خاطرنشان کرد: بعد از این که یکی از چهار طرح ملی برتر شدیم، معاونت نامه‌ای داد که بتوانیم راحت‌تر نشان ساخت ایران را دریافت کنیم. در کل هم بنیاد ملی نخبگان و هم معاونت علمی حمایت معنوی داشتند. بعد از تقدیر معاونت، چند نمایشگاه ارائه محصول در مجلس داشتیم. شرکت ما گردش مالی خوبی داشت و تسهیلات خاصی درخواست نکردیم، اما همان اوایل وام کمی از طریق معاونت گرفتیم که به مرور پرداخت کردیم.